Chánh niệm

Đại dịch Covid đẩy thế giới chao đảo nhưng cũng khiến cộng đồng tìm đến nhiều hơn các giá trị tinh thần để tự xoa dịu nỗi đau giữa những thời khắc khó khăn, đặc biệt là các bạn trẻ. Chắc hẳn, trong khi lướt Internet, đâu đó các bạn đã từng nhìn thấy từ "chánh niệm" hiện lên. Ai đó nói rằng họ từ giờ sẽ sống "chánh niệm", một vài câu đùa "chánh niệm tí đi!". Chánh niệm - từ một khái niệm xa lạ, đang dần len lỏi vào cuộc sống của nhiều bạn trẻ. 

Chánh niệm không phải điều gì quá xa lạ, dù bạn còn trẻ hay bạn đã già. Giữa vô vàn những trào lưu sống đua chen trong cuộc sống đầy biến động, có nhiều người trẻ cũng lựa chọn chánh niệm làm điểm tựa tinh thần và một lối sống cho bản thân, bên cạnh những lối sống minimalist, lagom kiểu Thụy Điển hay Hygge của người Đan Mạch.

 Một cô gái nào đó đăng một bức ảnh với vài trăm like trên mạng, bức ảnh cô ngồi trong tư thế thiền với dòng nội dung “Hãy tập sống chánh niệm từ bây giờ” và “để sống chánh niệm, hãy ngồi im mỗi buổi sáng và nhắm mắt lại, cảm nhận mọi thứ xung quanh”. Khoan đã, hình như có gì đó không đúng lắm?

Giữa vô vàn lời tuyên bố rằng mình đang sống chánh niệm, có những cách hiểu phiến diện hoặc mỹ miều hóa, lãng mạn hóa chánh niệm. Chánh niệm không phải là thiền, cũng chẳng phải một cách thư giãn nghỉ ngơi - bạn có thể thực hành chánh niệm theo cách đó, nhưng không phải là cách thức duy nhất. 

Hai điều người trẻ nên nhớ khi thực hành chánh niệm bao gồm: Việc nhận thức bản thân đang sống trong thực tại và chấp nhận mọi vấn đề xảy ra, không phán xét, đánh giá, tích cực hóa hay cố gắng xua đuổi. Ai đó có thể sử dụng diễn ngôn khác nhưng đây là điều cơ bản cần nhớ. 

Nguyên tắc thứ hai của Chánh niệm là sự chấp nhận: Hãy chấp nhận mọi cảm xúc đến trong tâm trí bạn, không cố gắng xua đuổi hay tích cực hóa vấn đề. Thực hành chánh niệm không có nghĩa rằng bạn có thể rũ bỏ hoàn toàn hay giải quyết tất cả những vấn đề trong cuộc sống. Nó chỉ giúp bạn nhận ra rằng các vấn đề như đám mây bay ngang qua đầu bạn và sẽ bay đi. Hãy nhìn nhận mọi điều với sự hiểu rằng nó tồn tại. Tổn thương hay đau khổ là điều ai cũng sẽ phải đối mặt nhưng việc chấp nhận để bản thân đau khổ là một lựa chọn của riêng mỗi người. Tất nhiên, nói luôn dễ hơn làm, chúng ta cũng cần thời gian để có thể thực hành.

Khi chia tay người yêu cũ, tôi đã từng cố gắng né tránh vấn đề chúng tôi từng yêu nhau bằng cách xóa ảnh, block Facebook hay tránh mặt. Tôi nghĩ đấy là cách tốt để đối mặt với vấn đề của mình cho tới lần chạm mặt cô ấy trên đường với người yêu mới. Mọi ký ức lại ùa về và sự đau khổ lại đeo bám một thời gian. Tôi không chấp nhận thực tại là mình đã chia tay, cố gắng né tránh nó để rồi vỡ òa khi phải đối mặt lại. Trong mọi khoảnh khắc từ khi chia tay, nếu tôi chấp nhận sự thật ấy, chắc chắn cảm giác vỡ òa cảm xúc kia sẽ không ập tới.

Bạn có thấy câu chuyện chánh niệm ở khắp mọi nơi, từ học tập tới công việc? Giá như chúng ta có thể coi những lời của sếp mắng (những lời thực sự không có giá trị xây dựng) như những đám mây ngang qua đầu mà không bận tâm? Giá như chúng ta không lúc nào cũng phải cố tỏ ra lạc quan, tích cực dù cuộc sống đang thực sự chao đảo? 

Chánh niệm bao trùm lên nhiều điều ý nghĩa cho cuộc sống, là sống thật với bản thân, là chấp nhận không có gì là mãi mãi, là hiểu được giá trị của sự sẻ chia thực sự. Đừng nói với ai đó rằng “mày hãy nín khóc đi” khi họ sụt sùi sau lần đầu thất tình, cứ để họ khóc và chấp nhận thực tế rằng mình đang đau khổ. Khoan dung với bản thân là chấp nhận cho những cảm xúc, dù là tiêu cực trôi qua tâm trí, không phải gồng mình lên chống chọi dù đã quá mệt mỏi.

Giá trị của hạnh phúc nằm trong sự cảm nhận về thực tại. Bạn không thể hạnh phúc khi cứ đắm đuối trong những ý niệm về tương lai, luôn sống với tư tưởng rằng “Ừ cố lên rồi một ngày nào đó mình sẽ hạnh phúc”. “Một ngày nào đó”, điểm dừng của tâm trí bạn sẽ lại hướng về một tương lai được cho rằng đầy đủ hơn, hoàn thiện và duy mỹ hơn. 

Người trẻ học cách sống chánh niệm để trân trọng giá trị của cuộc sống. Đã bao giờ có ai đó nói rằng: Còn được thở là còn may mắn khi bạn vẫn còn đang sống? Chúng ta chỉ có thể ý thức về việc thở khi ý thức được sự hiện diện của bản thân trong khoảnh khắc, không phải ở quá khứ hay tương lai. Bạn luôn được dạy phải sống trọn vẹn trong từng khoảnh khắc, nhưng không ai để ý tới những thứ tưởng như hiển nhiên của khoảnh khắc: hơi thở. Chỉ khi sống trọn vẹn từng khoảnh khắc, người trẻ mới thực sự hiểu được ý nghĩa của cuộc sống này.

Tôi cũng tin rằng, chánh niệm là cách để người trẻ hiểu hơn về khoan dung và gây dựng lòng trắc ẩn. Lòng trắc ẩn là một phẩm chất bắt nguồn tự nhiên từ sự thấu hiểu và chấp nhận. Thay vì tránh né nỗi đau của bản thân hay nhìn nhận nỗi đau của người khác hời hợt, với chánh niệm, chúng ta chấp nhận thực tế để trao đi tình yêu thương một cách thấu hiểu hơn.

Cuộc sống luôn chứa đầy bất mãn khi chúng ta không biết hài lòng. Bạn luôn than phiền không thỏa mãn, không hạnh phúc, không đủ đầy vì chưa bao giờ thực sự cảm nhận sự hiện diện những thứ mình có. Lần cuối cùng bạn ăn một món ăn bằng mọi giác quan là khi nào? Bạn có thực sự ngửi thật kỹ, nhai thật chậm, nếm món ăn từ từ để hương vị hòa quyện trong miệng?

Chúng ta có thể sống chánh niệm trong mọi hoàn cảnh cuộc sống: Ăn chánh niệm, học chánh niệm, uống cà phê chánh niệm và kể cả yêu chánh niệm. Mọi thứ vẻ đẹp của cuộc sống chỉ có thể cảm nhận khi bạn tương tác bằng mọi giác quan. Làm sao có thể yêu một người và duy trì một mối quan hệ tích cực khi bạn chỉ chạm tới vẻ bề ngoài của tình yêu hoặc luôn tưởng tượng về những thứ tiêu cực sẽ tới? Nhiều người trẻ không yêu với sự chấp nhận, họ yêu với mong muốn thay đổi đối phương hoặc hy vọng đối phương có thể thay đổi mình.